چرخ خیاطی؛ ابزار هنر و کار
زمانی چرخ خیاطی پای ثابت جهیزیه هر نوعروس بود. بلد بودن خیاطی، یک مزیت و نشانه هنرمند بودن یک خانم و استفاده از آن، کمک به اقتصاد خانواده بود. اگرچه این روزها، این قواعد تا حد زیادی تغییر کرده، اما تنوع مدلهای چرخ خیاطی و سهولت و سرعت بیشتر کار با آنها باعث شده استفاده از چرخ خیاطی به عنوان ابزار کار، روز به روز رشد بیشتری داشته باشد.
چرخ خیاطی خانگی و چرخ خیاطی صنعتی
این روزها، استفاده از چرخ خیاطی خانگی بیشتر مناسب افرادی است که می خواهند کارهای سبک دوخت و دوز در منزل را خودشان انجام دهند و وابسته به خدمات خیاطی بیرون از منزل نباشند. بعضی افراد هم ازچرخ خیاطی خانگی بعنوان ابزار کار در منزل استفاده می کنند. البته پیش از استفاده حرفه ای از چرخ خیاطی مستلزم آن است که با تفاوتهای چرخهای خانگی و صنعتی آشنا باشیم:
| چرخ خانگی | چرخ صنعتی | |
|---|---|---|
| انواع دوخت | از چند نوع دوخت در ساده ترین چرخها تا 100 نوع دوخت در چرخهای خانگی حرفه ای تر | معمولا مخصوص یک کار خاص از دوخت‌ودوز |
| کیفیت دوخت | کیفیت دوخت متغیر نسبت به پارچه و همچنین نخ مورد استفاده | کیفیت دوخت عالی |
| سرعت دوخت | در حد کار راه اندازی | سرعت بسیار زیاد (برای دوخت در حجمهای بالا) |
| وضعیت نگهداری | مجهز به سیستم روغن‌دهی داخلی (برخلاف مدلهای قدیمی)؛ لوازم یدکی در دسترس و امکان تعویض یا تعمیر | نیاز به بررسی، تمیزکاری و روغنکاری بسته به حجم کار |
| نخ | نامناسب برای استفاده از دوک نخ‌های سنگین؛ دردسر در هنگام پیچیدن نخها | قابلیت استفاده از انواع نخها و با وزن‌های مختلف دوک‌ها |
| پارچه مورد استفاده | عدم امکان دوخت پارچه های ضخیم (به دلیل موتور کوچک) | امکان دوخت‌ودوز با هر نوع پارچه |
| حجم کار | حداکثر ۵ ساعت کار در روز؛ داغ کردن و فرسودگی موتور در صورت استفاده بیشتر | قابلیت تولید لباس در حجم بسیار بالا و کار مستمر |
| وزن | قابلیت جابجایی آسان | بدنه و کفی از جنس چدن برای کاستن از ارتعاش و صدای چرخ؛ قطعات داخلی چرخ از جنس فولاد؛ وزن سنگین و محدودیت در جابجایی |
دسته بندی چرخ خیاطی خانگی
انواع چرخ خیاطی که برای استفاده در محیط خانه و حجم کاری کم تولید می شوند، در سه دسته اصلی قابل دسته بندی هستند:
- چرخ خیاطی دستی
این نوع، قدیمی ترین نوع چرخ خیاطی است که در خانه اکثر مادربزرگها دیده می شود. البته مادر بزرگهایی هم بودند که با فناوری روز همراه تر بودند و چرخهای دستی خودشان را برقی و مجهز به پدال کردند! انواع غیربرقی این چرخها، نیروی محرکه را از طریق دسته یا پدال می گرفتند.
طیف متنوعی از ضخامت پارچه، قابل دوختن با این چرخها بودند؛ هرچند که کاربرد اصلی آنها برای پارچه های نازک و ظریف بود. یکی از بارزترین ویژگی های این چرخ خیاطی ها، بدنه فلزی و سنگین و در نتیجه دوام بالای آنها بود. البته تنظیم دوخت و انجام دوختهای حرفه ای با این چرخهای خیاطی، کار بسیار دشواری هست که از عهده هر خیاطی بر نمی آید.
- چرخ خیاطی برقی
اصلی ترین ویژگی و مزیت این چرخها نسبت چرخهای دستی این است که نیروی محرکه آنها از برق تامین می شود. فعال کردن موتور این چرخهای خیاطی توسط یک پدال زیر پا انجام می شود و در نتیجه، هر دو دست خیاط برای هنرنمایی آزاد است. همین ویژگی باعث می شود که خیاطهای مبتدی، تسلط بیشتری روی کارشان داشته باشند و راحتتر خیاطی را یاد بگیرند.
روی این نوع چرخ خیاطی، صفحات مدرجی دیده می شود که به کاربر امکان انتخاب انواع دوخت، طول کوک، ضخامت پارچه و بسیاری از امکانات دیگر را می دهد. بعضی از مدلها، حتی مجهز به قطع کن نخ و سوراخ کن جادکمه هم هستند. اگرچه سرعت کار با این چرخ خیاطی ها بسیار بالاتر از چرخ خیاطی دستی است، اما در مقابل دوام پایین تر و تخصصی تر بودن تعمیرات آن، شاید نوعی ضعف برای این محصولات باشد.
- چرخ خیاطی کامپیوتری
برای خیاطهای حرفه ای تر که در مقیاس خانگی کار می کنند، نوع کامپیوتری چرخ خیاطی طراحی و تولید شده است. تقریبا هیچ دکمه و صفحه مدرجی روی بدنه این چرخها دیده نمی شود و جای آنها را صفحات لمسی یا LCD گرفته است. انجام دوختهای گلدوزی، تعریف دوختهای جدید و ذخیره کردن آنها برای استفاده های بعدی، و امکان بارگذاری نوع دوخت توسط پورت USB از نرم افزار نصب شده در کامپیوتر به این چرخهای خیاطی، از امکانات پیش بینی شده در آنهاست.
اگر در خیاطی تازه کار هستید، بهتر است کارتان را با این نوع چرخ خیاطی شروع نکنید. اگرچه میزان خطای دوخت در این چرخها بسیار پایین است و خروجی تمیز و تقریبا بی نقصی دارد، اما امکانات زیاد آن، شما را بعنوان یک خیاط آماتور گیج خواهد کرد. قیمت بالا و خاص بودن بعضی از قطعات بکاررفته در ساخت آنها، از دیگر دلایلی هستند که کاربر خانگی معمولی را در انتخاب این گروه چرخ خیاطی، با احتیاط بیشتری مواجه می کند.
دسته بندی چرخ خیاطی صنعتی
اگر مهارتتان در خیاطی آنقدری هست که بتوانید از آن کسب درآمد کنید و یا تصمیم به راه اندازی کارگاه خیاطی گرفته اید، بهتر است سراغ انواع صنعتی چرخ خیاطی بروید که قطعات بادوام تر و خروجی دوخت حرفه ای تری دارند.
- چرخ راسته دوزی
میل سوزن این نوع از چرخهای خانگی، بلند و تا حدی مشابه چرخ های خیاطی خانگی است. معمولا از این نوع چرخ خیاطی در همه کارگاههای خیاطی پیدا می شود و کارهای ساده و راسته دوزی با این چرخها انجام می شود.
- چرخ خیاطی صفحه استوانه ای (کفش دوزی)
برخلاف دسته قبلی که دارای صفحه کار تخت و مسطح بودند، صفحه کار این مدل از چرخهای خیاطی بصورت مدور و به شکل یا استوانه ساخته شده است. قطر این استوانه بین 5 تا 16 سانتیمتر متغیر است. شکل خاص صفحه کار این چرخ های خیاطی، آن را برای استفاده در دوخت کفش و کیف هم مناسب کرده است.
- چرخ خیاطی بطر (بازویی)
این نوع از چرخهای خیاطی دارای ستونی عمودی است که بخشهای ماسوره، ماکو، و جلوبرنده پارچه را در خود جای داده است. از این چرخها برای دوخت دستکش و کلاه و علائم روی البسه استفاده می شود. دوختن مصنوعات چرم و تزئینات داخلی اتومبیل هم با این نوع از چرخ خیاطی بصورتی راحتتر و حرفه ای تر قابل انجام است.
- چرخ خیاطی کابویی
استفاده از این نوع چرخ خیاطی به ندرت دیده می شود. کاربرد اصلی آن در ضخیم دوزی و دوخت البسه جین و کتان و بدست آوردن استحکام دوخت است. تمیز دوزی داخل محصولات و دوخت آستین و سرشانه های بدون درز هم معمولا با این چرخها انجام می شود.
چرخ های خیاطی حرفه ای
علاوه بر دسته بندی اصلی چرخهای خانگی و صنعتی، کاربردهای خاص تری نیز برای چرخهای خیاطی طراحی و منجر به تولید دستگاههایی برای کاربردهای حرفه ای تر شده است:
- چرخ سردوزی
از این چرخها برای مرتب کردن کناره های لباس و رفع بیرون زدگی های نخ استفاده می شود. از آنجا که در برخی از مدلهای این نوع از چرخها، لبه های پارچه بصورت خودکار برش می خورد، دوختن لبه ها و درزهای پارچه های ضخیم به آسانی امکان پذیر است. معمولا از 2 تا 9 دوک بطور همزمان در این چرخها استفاده می شود.
- چرخ گلدوزی
اگرچه امروزه بسیاری از انواع حتی خانگی چرخهای خیاطی به قابلیت گلدوزی هم مجهز هستند، اما چرخهای خاصی برای این کار وجود دارد که کار گلدوزی را با سرعت بسیار بالا و کیفیت عالی روی انواع پارچه انجام می دهند. حافظه داخلی این چرخها قابلیت نگهداری طرحهای متفاوت با الگوهای مختلف را در خود دارد و می توان در هر زمان، طرح مورد نیاز را فراخوانی و اجرا کرد.
- چرخ جادکمه زن
بیشتر مدلهای چرخهای خیاطی خانگی و صنعتی، امکان زدن جادکمه را دارند. اما بعضی از چرخهای خیاطی، بطور خاص برای این کار طراحی شده اند. زدن جادکمه با سرعت بالا و طرحهای مختلف، اصلی ترین ویژگی این چرخهای خیاطی است.
- چرخهای چند سوزنه
همانطور که از اسم این دسته پیداست، داشتن دو یا چند سوزن این امکان را به خیاط می دهد که چندین کوک را بصورت همزمان با هم روی پارچه اجرا کند. از این چرخها بیشتر برای دوختهای تزئینی و مواردی که نیاز به استحکام بالای دوخت وجود دارد، استفاده می شود.
- چرخهای دکمه دوز
باز هم نام این گروه از چرخهای خیاطی، عملکردشان را نشان می دهد: دوختن انواع دکمه روی لباس یا هر چیزی که نیاز به دکمه داشته باشد. بدیهی است سرعت بسیار بالای این چرخها، قابل مقایسه با دوخت دستی دکمه نیست.
- چرخهای دستی پرتابل
این گروه از چرخهای خیاطی بسیار کوچک و سبک بوده و توسط برق یا باتری کار می کند. کاربرد عمده آنها برای مواردی مثل مسافرت، شرایط اورژانسی و دوخت و دوزهای کوچک است.
چرخ خیاطی هم مثل هر دستگاه دیگری، نیاز به نگهداری مناسب دارد. چرخهای خیاطی قدیمی با قدمت حتی 80 سال هم در عتیقه فروشی ها دیده می شود که هنوز هم قابل استفاده هستند. چرخهای کامپیوتری جدید هم در صورت نگهداری به روش درست، قابلیت دوام کاری تا 25 سال را دارند. در هر صورت، از هر مدل چرخ خیاطی که استفاده می کنید، اگر سه عمل زیر را انجام دهید، می توانید تا حد زیادی مطمئن باشید که از حداکثر توان و دوام دستگاه خود استفاده خواهید کرد:
- تمیز نگهداشتن چرخ خیاطی از گرد و غبار و پرز لباس
- استفاده از سوزن مناسب با نوع پارچه و تعویض به موقع آن برای پیشگیری از پیچش نخ و کشیدگی پارچه
- سرویس دوره ای چرخ خیاطی توسط سرویسکار متخصص و انجام اقدامات مراقبتی شخصی (مثل روغنکاری)
مطمئنم بعد از خواندن این مقاله، به چشم احترام آمیز و حرفه ای تری به چرخ خیاطی خود نگاه خواهید کرد و یا انتخاب هوشمندانه تری در تهیه چرخ خیاطی جدید خواهید داشت.
