دفتر مشق مناسب؛ انتخابی آسان و سخت
بیشتر ما خاطره ای از یک دفتر مشق در دوران دبستان داریم که آرزو می کردیم هرچه زودتر پر شود تا از دستش خلاص شویم! این ممکن بود به علت جنس بد کاغذ، طرح نامتناسب با سلیقه ما، بدبودن کیفیت صحافی یا هر علت عجیب و غریب دیگری که البته در دوران کودکی بسیار جدی و مهم تلقی می شوند، بوده باشد.
انتخاب و خرید دفتر مشق، وظیفه ای است که والدین دانش آموزان دبستانی از اولین تا آخرین روز سال تحصیلی با آن روبرو هستند. بعضی از والدین با خرید یکجای وسایل مدرسه در اول سال، این وظیفه را در یک مرحله انجام می دهند و بعضی دیگر، این کار را در دفعات و در طول سال تحصیلی کامل می کنند. عقیده شخصی من این است که بهتر است دفترهایی که در ابتدای سال تحصیلی می خریم از چند نوع باشد تا در صورتی که یک یا چند تا از آنها از آزمون دوام و جنس در زمان استفاده سربلند بیرون نیامد، پول خودمان را با خرید یکجای آن هدر نداده باشیم.
بهرحال از هر گروهی که باشیم، بهتر است از قبل با مشخصات یک دفتر مشق مناسب آشنا باشیم تا خرید هوشمندانه تری هم از نظر اقتصادی و هم از نظر تشویق فرزندمان به انجام تکالیف درسی، انجام دهیم.
وزن دفتر
همان ابتدای انتخاب دفتر مشق، به وزن آن توجه کنید. وزن زیاد یک دفتر، گرچه به تنهایی ممکن است اهمیت زیادی نداشته باشد، اما قرار گرفتن چندین دفتر سنگین در کنار هم، وزن زیاد و زائدی را به عضلات پشت و کمر کودک شما تحمیل خواهد کرد که در دراز مدت بر سلامت جسمی او اثر خواهد گذاشت.
تعداد برگه ها
اگرچه در نگاه اول ممکن است این طور به نظر بیاید که انتخاب یک دفتر با تعداد برگهای بیشتر از نظر اقتصادی به صرفه تر است، اما اگر دفتر فرزند شما پیش از تمام شدن، دچار آسیبی از نوع خیس شدن، افتادن از ارتفاع، کثیف شدن یا هر پیشامد دیگری بشود، مجبور به کنار گذاشتن هزینه بیشتری هستید. همینطور اگر دفتر گم شود، علاوه بر تلف شدن هزینه خرید آن، صفحات بیشتری از درسهای او از دست خواهد رفت.
دانش آموزان کوچکتر، بسیار وابسته به طرح و نقش دفترهایشان هم هستند و چه بسا طرح جذاب یک دفتر، بطور غیرمستقیم باعث علاقه او به موضوع درس هم بشود. در ضمن، پرتعداد بودن اوراق دفتر، ممکن است باعث دلزدگی کودک از طرح دفتر شود.
صرفنظر از موارد فوق، همانطور که در بند قبل هم گفته شد، تعداد بیشتر اوراق دفتر به معنی وزن بیشتر دفتر هم هست که در صورت تعدد دفترها در کیف مدرسه، وزن اضافی قابل توجهی خواهد شد. پس بهتر است تعداد صفحات متعادلی را برای دفتر مشق انتخاب کنید که حداکثر موارد فوق را تامین کرده باشد. در حال حاضر، اقتصادی ترین گزینه برای دفاتر درسی در بیشتر مقاطع تحصیلی، 60 و 80 برگی است.
نوع کاغذ
نوع کاغذ مورد استفاده در تولید دفتر مشق، یکی از عوامل وزن دفتر است. بهتر است انتخاب اصلی شما، دفترهایی از جنس کاغذ با گرماژ پایین (مثلا 60 گرمی) باشد. برای بچه هایی که در سالهای اول دبستان هستند، بهتر است رنگ کاغذ روشن تر و ترجیحا سفید باشد که نوشتن و خواندن روی آنها ساده تر است. برای دانش آموزان بزرگتر که از خودکار برای نوشتن استفاده می کنند، می توان سراغ دفترهایی با کاغذهای کرم روشن و کاهی رنگ هم رفت.
دفترهایی که کاغذهای نازک دارند، در سالهای اولیه مدرسه که کودک فشار بیشتری برای نوشتن روی کاغذ وارد می کند، باعث پاره شدن ورقهای دفتر شده و حالت نامناسبی به تکالیف کودک می دهد که چه بسا باعث دلزدگی و کاهش اعتماد به نفس در خود او هم بشود.
نوع خط کشی
معمولا دفترهای مورد استفاده برای مدرسه، دارای خط کشی هم هستند تا دانش آموز بتواند تقسیم بندی منظمی در نوشتن داشته باشد. بیشترین نوع خط کشی دفاتر که در حال حاضر در بازار موجود است، بصورت خط های ممتد و یا نقطه چین است. متناسب با نوع درسی که دفتر برای آن تهیه می شود و با نظر معلم دانش آموز، نوع مناسب را انتخاب کنید.
دفترهایی با خط کشی شطرنجی هم در بازار موجود است که برخی از معلم ها آنها را برای دروسی مثل هندسه که نیاز به رسم شکل دارد توصیه می کنند. استفاده از تقسیمات از پیش چاپ شده این دفترها، نیاز به خط کش برای رسم سریع اشکال را در بسیاری از موارد برطرف می کند.
سایز دفتر
سایز متداول دفترهای مورد استفاده در مدارس ایران، B5 (قطع وزیری) است که به راحتی در تقریبا تمامی کیفهای مدرسه جا می گیرد. برای بعضی از درسها (مثل نقاشی) برخی از معلمان توصیه به خرید دفترهایی با ابعاد A4 می کنند. علاوه بر مشکل قرار نگرفتن در بعضی از کیفها، این دفترهای بزرگ جای زیادی از میز تحریر دانش آموز را هم اشغال می کنند.
تعداد و فاصله خطوط
دفتر های موجود در بازار از نظر تعداد خطوط و فاصله آنها با هم متغیر است. حتما در سالهای اول دبستان، تعداد خطوط کمتری در دفتر کودک باشد تا چشمش خسته نشود و نوشته های او حالت در هم و برهم پیدا نکند. به مرور که مهارت بیشتری در نوشتن پیدا کرد و قادر به کنترل اندازه کلمات شد، می توانید به سراغ دفترهایی با تعداد خطوط بیشتر بروید.
تعداد متداول خطوط در دفترهای رایج با قع وزیری، بین 20 تا 25 خط است.
صحافی دفتر
این از آن مورادی است که همه ما حداقل یک خاطره ناخوشایند از آن در دوران تحصیل داریم: دفترهایی که شیرازه آنها با چند بار باز و بسته شدن از هم در میرفت، دفترهایی که باید با یک دست و با فشار در وسطش، آن را به زور باز نکه می داشتیم تا بتوانیم داخلش چیزی بنویسیم و هزار و یک مصیبت دیگر!
دفترهایی که صحافی سیمی دارند، راحت تر ورق میخورند و کنده شدن یک ورق از بین آنها، اثری روی بقیه اوراق دفتر ندارد. اینها بهترین گزینه برای دفتر مشق هستند. اگر سراغ این دسته از دفترها رفتید، نوع دوبل به نوع ساده ارجحیت دارد.
البته هنگام انتخاب دفتر، باز و بسته شدن راحت دفتر را تست کنید. اگر سایز فنر صحافی با تعداد برگه های دفتر متناسب نباشد، ورقهای دفتر لای هم گیر می کنند و فرزند شما چیزی از مزایای صحافی فنری یا سیمی را تجربه نخواهد کرد.
فرم صحافی
نحوه نوشتن بعضی از بچه ها به گونه ای است که اصطلاحا خود را روی دفتر پهن می کنند و مخصوصا اگر صحافی دفتر از نوع سیمی باشد، باعث می شود که مچ و ساعد آنها با فنرهای دفتر اذیت شود. اگر کودک شما هم از این دسته است، بهتر است سراغ دفترهایی بروید که فنر آنها روی ضلع کوچک دفتر می خورد و در هنگام استفاده از بالا باز می شود.
جنس جلد
انتخاب دفتر با جلد پلاستیکی، این مزیت را دارد که دیر کثیف می شود و اگر هم کثیف شد، می شود به راحتی آن را با پارچه ای مرطوب تمیز کرد. اما اگر قصد کمی صرفه جویی در هزینه را دارید، می توانید سراغ جلدهای مقوایی بروید و بعدا آن را خودتان جلد کنید. البته هزینه جلد کردن را قبلا برآورد کنید تا مطمئن شوید که جلد کردن دفتر، هزینه ای کمتر از تهیه دفتر با جلد قابل شستشو داشته باشد.
مزیت دیگری که جلدهای پلاستیکی دارند، این است که پاره نمی شوند، اما در عوض ممکن است قابلیتهای چاپ رنگی با تنوعی که در جلدهای مقوایی دیده می شود را نداشته باشند و علاوه بر این، امکان نوشتن اسم دانش آموز با خودکار و مداد روی این جلدها وجود ندارد و باید حتما از ماژیک یا روان نویس استفاده کرد.
مساله مهم دیگری که باید به آن توجه کنید، این است که رنگ مورد استفاده در چاپ رنگی روی جلد از نوع بی کیفیت که با چندبار دست کشیدن پاک می شود نباشد. در اینصورت، علاوه بر اینکه دفتر از شکل و قیافه جذاب اولیه خارج می شود، خطر ورود این مواد شیمیایی به چشم یا دهان کودک از طریق دست آلوده به رنگ نیز وجود دارد.
پیشنهاد میکنم کودک خود را در انتخاب و خرید دفتر مشق، سهیم کنید. با این کار هم با معیارهای خرید و انتخاب از بین چندگزینه موجود آشنا می شود، هم دلبستگی بیشتری به چیزی که خودش در انتخاب آن نقش داشته پیدا میکند و در حین استفاده از دفتر، حس بهتری دارد.
نگهداری از بعضی دفترهای پرشده کودک (مخصوصا مشق های اول دبستان) خاطره خوبی برای دوران بزرگسالی او خواهد ساخت. اگر فضای کافی برای نگهداری از آنها برای چندی سال ندارید، حداقل اسکن تعدادی از صفحات آن را در حافظه گوشی یا رایانه خود ذخیره کنید تا در زمانی مناسب، آن را بعنوان هدیه ای غافلگیرکننده به فرزند نوجوان یا جوان خود بدهید!
♦ تدوین توسط تیم تولید محتوا- چی با چی
