خلاقیت دچار رکود نمی شود!
یک دهه پیش از شروع جنگ جهانی دوم، از 1929 تا اوایل دهه 40 میلادی، جهان دچار بحران اقتصادی بزرگی بود که به رکود بزرگ معروف شد. این بحران که از بازار سهام امریکا شروع و به سرعت به همه دنیا گسترش پیدا کرد، با کاهش تولید، موج بیکاری و میل فزاینده مردم به نگهداری نقدینگی، فروش بازار را به شدت کاهش داده بود و این دور باطل، بطور دائم خود را تقویت می کرد.
شعار رایج در دوران رکود بزرگ این بود: "تعمیر کنید، مجددا استفاده کنید، و هیچ چیز را دور نیندازید!" رواج این شعار به این دلیل بود که تعداد بسیار زیادی از خانواده های مزرعه دار، پول کافی برای خرید کالای نو نداشتند و حتی برای وصله کردن لباسهای پاره خود، از جورابهای کهنه استفاده می کردند.
در آن دوران، هنوز بسته بندی های کاغذی رایج نشده بود و چیزی بنام پلاستیک هم وجود خارجی نداشت. به همین دلیل، بسته بندی های پارچه ای محصولات، بسیار رایج بود. از سوی دیگر، به دلیل بالا بودن هزینه تولید پارچه، قیمت لباس آماده هم در بازار از قدرت خرید خانواده های کم درآمد جلو زده بود و به همین علت، معمولا لباسهای اعضای بزرگتر خانواده برای استفاده بچه ها اصلاح می شد. آرد و غذای دام، محصولاتی بودند که توسط تعداد زیادی از خانواده های روستایی استفاده می شدند. این خانواده ها در ابتدا از کیسه های پارچه ای این محصولات، برای درست کردن بالش، ملافه، پرده، و پوشک بچه استفاده می کردند. اما به تدریج، کاربردهای دیگری نیز برای این کیسه ها ابداع شد. اوضاع بد اقتصادی، کم کم خانواده ها را به سمت استفاده از پارچه کیسه ها برای دوخت لباس نیز سوق داد.
اینجا بود که برخی از کارخانه داران نیکوکار و خلاق امریکا، دست بکار شدند و علاوه بر اینکه نشان تجاری محصول را با جوهری روی کیسه های پارچه ای چاپ می کردند که با اولین شستشو پاک شود، طرح های متنوع و رنگارنگی را به زمینه پاچه های مورد استفاده برای دوخت کیسه ها، اضافه کردند. این کار، علاوه بر اینکه زمینه ای برای مصرف پنبه تولیدی در امریکا را فراهم می کرد، رقابت سازنده ای هم بین تولیدکنندگان غله و آرد برای بهبود و جذابیت بسته بندی محصولاتشان بوجود می آورد.
ایده طرحدار کردن پارچه ها برای قابل استفاده بودن بعنوان پارچه لباسی، این کارخانه ها را به سمت استخدام طراحان پارچه سوق داد تا بتوانند با طراحی مطابق سلیقه مردم، فروش بیشتری را به خاطر جذابیت بیشتر طرح چاپ شده روی کیسه ها، نصیب خود کنند؛ یک اثر جانبی مثبت با اندکی افزایش در نرخ اشتغال.
برای پخت یک قرص نان رایج آن دوران که به مبلغ 10 سنت به فروش می رسید، حدود 300 گرم آرد مصرف می شد. قیمت یک کیسه آرد 45 کیلویی نیز معادل 8 دلار بود. بنابراین برای خانواده ها توجیه پذیر بود که بودجه 8 دلاری خود را بجای خرید 80 قرص نان، برای خرید یک کیسه آرد صرف کنند که می شد بیش از 150 قرص نان برای سیرکردن شکم خانواده با آن تهیه کرد.
در سال 1927، برای دوخت یک دست لباس زنانه متداول آن دوران، نیاز به 3 یارد (هر یارد معادل 91.4 سانتیمتر) پارچه بود که قیمتی بین 40 تا 60 سنت داشت. از هر 3 کیسه آرد، پارچه کافی برای دوخت یک دست لباس رایج زنانه بدست می آمد. دامداران، به دلیل اینکه غذای دام خود را در کیسه های پارچه ای خریداری می کردند، کیسه های بیشتری هم به دستشان میرسید. مثلا یک خانواده با یک مرغداری نسبتا بزرگ، چیزی در حدود 14 کیسه غلات در هفته مصرف می کرد. آنهایی که از پارچه این کیسه ها برای دوختن لباس و سایر مایحتاج پارچه ای خانواده استفاده می کردند، به دنبال این بودند که در هرخرید، کیسه هایی با طرحهای چاپ شده یکسان به دستشان برسد تا همسرانشان مشکلی در دوخت لباسهای خود و فرزندانشان نداشته باشند. بسیاری از خانواده ها، فرزندان خود را در بازار به دنبال طرحهایی خاص از پارچه کیسه ها می فرستادند تا بتوانند آرد یا غلات خود را در بسته بندی هایی خریداری کنند که طرح آن هم حداکثر تطابق با سلیقه خانواده را داشته باشد.
کارخانجات تولید غذای دام، به تدریج دریافتند که علاوه بر اولویت های رایج پدر خانواده برای انتخاب محصول بر حسب کیفیت، اکنون سلیقه مادر خانواده در انتخاب طرح چاپ شده روی بسته بندی نیز به ملاکهای انتخاب خریداران اضافه شده است. این پدیده باعث شده بود که فروشگاههای فروش غلات، شبیه به فروشگاههای پارچه فروشی شوند؛ دیگر کسی تعجب نمی کرد اگر خریداری مثلا به دنبال ذرت در کیسه هایی با طرح گلهای ریز قرمز و آبی می گشت!
با پایان جنگ جهانی دوم و بازسازی اقتصاد جهانی، از اوایل دهه 50 میلادی با کاهش هزینه تولید کاغذ و محصولات سلولزی و ظهور تدریجی پلاستیک، استفاده از پارچه برای بسته بندی محصولات نیز سیر نزولی داشت و در حال حاضر، بجز محصولاتی خاص، به ندرت می توانیم بسته بندی های پارچه را در فروشگاهها ببینیم. اما خاطره تاریخی خلاقیت خانواده ها برای غلبه بر شرایط سخت اقتصادی از طریق استفاده حداکثری از پیش پا افتاده ترین مواد در دسترس، تا ابد بعنوان تجربه ای ارزشمند برای طولانی کردن چرخه مصرف کالاها و کمک به حفظ محیط زیست با کاهش ضایعات، باقی خواهد ماند.
♦ تدوین توسط تیم تولید محتوا- چی با چی
